Hát bài chòi chợ quê

Hô hát bài chòi - món ăn tinh thần không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của người dân xứ Quảng. Phố có hội lô tô thì quê có góc chợ, làng có gốc da nơi các chòi bằng rơm tre được dựng lên để bắt đầu cho mùa hát bài chòi ngày Tết. Từ chợ quê La Tháp, Kiểm Lâm, Duy Hòa, Duy Tân chạy dọc theo dòng Thu Bồn xuống gốc da Mỹ Đình mãi tận chợ Nồi Rang (Duy Nghĩa) hội bài chòi đã xôn xao.

Lân sư ở lễ hội hát bài chòi làng Chiêm Sơn (Quãng Nam) tháng giêng - Ảnh: MT

Từ tờ mờ sáng Mồng 1 Tết, dân làng bắt đầu khai hội bài chòi. Các cụ già bắt đầu làm lễ cầu cho mưa thuận gió hoà, một năm an bình cho dân làng và hội hô bài chòi bắt đầu. Không giành riêng cho các cụ già hay bô lão, những ai đã từng tham gia bài chòi đều mê trò chơi này bởi lẽ cốt cách văn hoá rặt Quảng trong từng lời hát: “Bà con cô bác lẳng lặng mà nghe, Tui hô cái quân bài con gì nó ra đây…”

Trong số 8 người chơi, người nào có quân bài trùng với con bài anh Hiệu hát sẽ hô to “có đây”, lập tức anh lính lệ sẽ chạy lại và trao một lá cờ nhỏ. Ván chơi kết thúc khi người chơi được đổi ba lá cờ liên tục. Món quà cho người thắng cuộc là bánh mứt, một chiếc lồng đèn, phích nước hoặc hạt dưa… Cứ như thế ván chơi được tiếp tục với mỗi lượt chơi là 3000 – 5000 đồng/1 quân cờ.

Bài chòi với hình thức tương tự như lô - tô với 32 tấm thẻ bài và không gian diễn ra trong chín chiếc chòi lợp bằng rơm tre bắt đầu vào tối Mồng 1 Tết đến ngày khai hạ mồng 7. Chín chiếc chòi tre, trong đó một chiếc chòi có cắm cờ hội giành cho Anh hiệu (người hô bài chòi) được dựng lên ở các góc chợ hoặc những nơi được lựa chọn và người dân trong làng bắt đầu lo việc chặt tre, bện lá dựng chòi.

Ông Trịnh Sơn Hải - trưởng phòng VHTT huyện Duy Xuyên (Quảng Nam) cho biết: “Hội bài chòi trong dân gian vẫn mang phong tục truyền thống tự phát, do đó các chợ quê thường là nơi để dân làng lựa chọn đặt các chòi canh. Năm nay, ngay tại Duy Xuyên cũng đã đầu tư nhiều cho hội bài chòi ở các địa phương. Những nơi không làm bài chòi thì dân làng làm bài ghế như ở chợ quê thôn Xuyên Đông. Dưới gốc da của làng, nhiều chiếc ghế làm đặt thành cụm, anh Hiệu cũng hô hát như cách hát bài chòi nhưng bài hát với nhịp điệu nhanh và thường kết thúc nhanh, ít chạy cờ như hát bài chòi.”

Từ những ngày giáp Tết, làng Chiêm Sơn (xã Duy Trinh) cũng đã tất bật chuẩn bị cho hội bài chòi mừng xuân và lễ hội Lệ Bà Chiêm Sơn tháng Giêng hằng năm. Đàn bà lo quần áo bánh trái, đàn ông lo tập gà đá luyện cờ, trẻ con huấn nghé dạy trâu, bô lão trong làng tìm lễ vật năm mới cầu cho mùa màng an thuận vào ngày 12 âm lịch. Ngôi nhà của làng, nơi đền thờ Lệ Bà, 9 chòi tranh đã dựng lên bắt đầu cho lễ hát hô bài chòi, các trò chơi dân gian cho người trong làng làm ăn xa nhà trở về. Đây cũng là hoạt động bắt đầu cho chuỗi lễ hội Hành trình Di sản lần thứ 4 ở Quảng Nam 2009.

MỸ TRÂM